منبع انبساط یکی از اجزای بسیار مهم در پکیج‌های گرمایشی به شمار می‌رود که در کنار دیگر قطعات به عملکرد صحیح این دستگاه کمک می‌کند. وظیفه این منبع، کنترل نوسانات حجم و فشار آب در سیستم گرمایشی است. منبع انبساط به دو نوع باز و بسته تقسیم می‌شود و هر یک از آنها به حفظ فشار مناسب آب در داخل پکیج کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی دقیق منبع انبساط پکیج پرداخته و انواع مختلف این قطعه اساسی را همراه با مزایا و معایب آنها مورد بررسی قرار می‌دهیم.
منبع انبساط پکیج چیست؟
منبع انبساط پکیج یکی از اجزای کلیدی در سیستم‌های گرمایشی است که در انواع مختلف پکیج‌ها، از دیواری تا ایستاده، حضور دارد. این قطعه معمولاً به شکل گرد یا مکعب مستطیل طراحی می‌شود. ساختار منبع انبساط پکیج از دو پوسته فلزی تشکیل شده است. یکی از این پوسته‌ها درون یک دیافراگم لاستیکی قرار دارد، در حالی که پوسته دیگر از یک سمت به آب مدار گرمایش متصل شده و از سمت دیگر با گازهای بی‌خطر مانند نیتروژن پر می‌شود که فشار آن به حدود ۱ بار (۱ bar) می‌رسد.
گفتنی است که چنین طراحی هوشمندانه‌ای به منبع انبساط این امکان را می‌دهد که فشار آب در سیستم گرمایشی را به صورت ثابت حفظ کند و از بروز مشکلات ناشی از نوسانات فشار جلوگیری نماید.
انواع منبع انبساط
منبع انبساط تعبیه‌شده در انواع پکیج‌ها و سیستم‌های گرمایشی به دو نوع عمده تقسیم می‌شود که شامل منبع انبساط باز و منبع انبساط بسته است. در ادامه این بخش، به بررسی ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر یک از منابع انبساط پکیج خواهیم پرداخت.
منبع انبساط باز
منبع انبساط باز پکیج همچون یک مخزن که مستقیماً در معرض هوای آزاد قرار دارد، شناخته می‌شود. این نوع منبع معمولاً در سیستم‌های گرمایشی مرکزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و موقعیت آن در بالاترین نقطه ساختمان، معمولاً در بالای آخرین مبدل حرارتی قرار خواهد گرفت. در واقع باید گفت که هدف از این طراحی، بالانس کردن فشار کل سیستم و جلوگیری از هدر رفتن آب است.
مزایای منبع انبساط باز
منبع انباسط باز پکیج مزایای متعددی دارد که در ادامه به آنها اشاره شده است:
- این نوع منبع به طور قابل توجهی نسبت به منبع انبساط بسته ارزان‌تر است و همچنین هزینه‌های نگهداری، سرویس و تعمیرات کمتری دارد.
- منبع انبساط باز به دلیل ساختار خود، عملکرد قابل اعتمادی در برابر فشارها دارد و احتمال ترکیدن دیگ را به حداقل می‌رساند.
- این منبع می‌تواند به سرعت به افزایش فشار آب پاسخ دهد و به خارج شدن آب اضافی کمک کند.
معایب منبع انبساط باز
باوجود مزایای زیادی که در منبع انبساط باز پکیج وجود دارد، نمی‌توان از معایب این نوع منبع نیز غافل شد. برخی از معایب منبع انبساط باز پکیج عبارت‌اند از:
- یکی از محدودیت‌های اصلی این منبع، نیاز به فضای باز برای نصب آن بوده که ممکن است در برخی ساختمان‌ها امکان‌پذیر نباشد.
- در صورت بروز نقص‌های فنی و مکانیکی در شیر اطمینان، ممکن است عملکرد صحیح و به موقع آن تحت تأثیر قرار گیرد.
منبع انبساط بسته
برخلاف منبع انبساط باز، منبع انبساط بسته هیچ گونه ارتباط مستقیمی با هوای آزاد ندارد و فشار این سیستم توسط بالشتک‌های هوا، بخار یا گازهای بی‌اثر تأمین می‌شود. در واقع، فضای این نوع منبع به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی برای گاز خنثی و دیگری برای آب در حال گردش در سیستم گرمایشی.
مزایای منبع انبساط بسته
مزایای استفاده از منبع انبساط بسته در پکیج شامل موارد زیر می‌شود:
- سیستم می‌تواند فشار را به‌طور دقیق تنظیم کند، زیرا به تعادل ایجاد شده میان فشار بخش گازی و آب بستگی دارد.
- این منبع به طور معمول در پکیج‌های دیواری کاربرد دارد و در موتورخانه‌ها یا نزدیک به دیگ نصب می‌شود.
- منبع انبساط بسته دارای انواع مختلفی است که شامل بالشتکی، بادکنکی و دیافراگمی می‌شود، این تنوع می‌تواند انتخاب بهتری را برای متخصصان فراهم آورد.
معایب منبع انبساط بسته
برخی از معایب منبع انبساط بسته پکیج را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- به نسبت منبع انبساط باز، طراحی و نگهداری این نوع منبع ممکن است پیچیده‌تر باشد.
- هزینه اولیه و هزینه‌های نگهداری این نوع منبع می‌تواند بیشتر از منبع انبساط باز باشد.
علائم خرابی منبع انبساط پکیج
چنانچه اشاره شد، در فصل زمستان، مشکلات مختلفی ممکن است برای سیستم‌های گرمایشی، به ویژه پکیج‌ها، به وجود آید. یکی از مهم‌ترین این مشکلات خرابی منبع انبساط است که می‌تواند به کاهش عملکرد سیستم گرمایشی و استفاده بی‌رویه از انرژی منجر شود. حال که با انواع منبع انبساط پکیج آشنا شدید، بهتر است با علائم خرابی این منبع نیز آشنا شوید. در این بخش به بررسی علل خرابی منبع انبساط و راهکارهای مشاوره‌ای در زمان بروز مشکلات می‌پردازیم.
شلنگ رابط
یکی از علت‌های رایج خرابی منبع انبساط، انسداد لوله یا شلنگ رابط آن به‌حساب می‌آید. این مشکل معمولاً به سادگی قابل حل است. برای برطرف کردن انسداد، لوله اتصال باید باز شده و با استفاده از یک اسید ضعیف، مانند جوهر نمک یا سرکه، به‌خوبی تمیز گردد. پس از تمیز کردن، لوله باید دوباره بسته شود.
نکته حائز اهمیت این است که در برخی موارد، ممکن است در محل اتصال لوله یا شلنگ به زیر منبع انبساط نشتی آب رخ دهد. در این مواقع، احتمال خرابی مهره‌ها یا اورینگ‌ها وجود دارد. به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود که اورینگ پکیج تعویض شده و مهره‌ها به دقت سفت بسته شوند. همچنین، اگر لازم بود، شلنگ رابط منبع انبساط نیز باید تعویض گردد.
نکته مهم: دستگاه‌های پکیج باتوجه به مدل و توان حرارتی خود، از منابع انبساط متفاوتی برخوردار هستند. نوع و توان پکیج از عوامل تأثیرگذار بر تنظیم باد پکیج است. به طور کلی، منابع انبساط به لحاظ قدرت و ظرفیت دارای تنوع هستند و هرچه ظرفیت حرارتی دستگاه بیشتر باشد، مدار گرمایش بزرگ‌تر و حجم آب در این مدار نیز افزایش می‌یابد. این اختلاف در ظرفیت موجب استفاده از منابع انبساط متنوع در پکیج‌ها می‌شود.
شارژ منبع انبساط
باد درون منبع انبساط پکیج نیز یکی از عوامل مهمی است که باید در سرویس سالیانه با دقت بررسی شود. یکی از نشانه‌های خرابی منبع انبساط، کاهش میزان باد آن خواهد بود. در صورتی که پس از انجام تست‌ها متوجه شدید که منبع انبساط سالم است اما هوایی در آن وجود ندارد، می‌توان آن را با روش زیر شارژ کرد:
- ابتدا ورودی آب سرد پکیج را ببندید و شیر پرکن را باز نمایید.
- سپس، دریچه آب گرم را تا پایین‌ترین حد باز کنید تا آب داخل دستگاه به طور کامل تخلیه شود. منبع انبساط معمولاً در پشت پکیج قرار دارد که باید از عدم وجود هرگونه سوراخ در آن اطمینان حاصل شود.
- پس از این مراحل، با استفاده از والف روی منبع، آن را با تلمبه کمی باد بزنید تا به حالت عادی خود بازگردد.
پیشنهاد مطالعه: برد پکیج چیست؟ انواع، مزایا و معایب، علائم خرابی
جمع‌بندی
با نزدیک شدن فصل زمستان، تغییر تنظیمات پکیج از حالت تابستانه به زمستانه ضروری است. در این میان، منبع انبساط نقشی حیاتی در تنظیم فشار دستگاه ایفا می‌کند. این قطعه با طول عمر حدود ۲ تا ۳ سال به دلیل رسوب و نوسانات فشار، مستعد خرابی است و به طور معمول قابل تعمیر نیست؛ در ۹۰ درصد موارد، نیاز به تعویض دارد. تغییرات ناگهانی فشار و دمای آب در پکیج یکی از عوامل اصلی خرابی این قطعه است. بنابراین، توصیه می‌شود پیش از آغاز فصل سرد، از کارشناسان ماهر بخواهید که منبع انبساط دستگاه را بررسی کنند تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
